Resilience ทักษะที่จำเป็นสำหรับคนทำงานยุคใหม่

ในโลกของการทำงานที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและคาดเดาได้ยากเช่นทุกวันนี้ ทักษะที่จำเป็นสำหรับคนทำงานจึงไม่ได้จำกัดอยู่เพียงแค่ความรู้ความสามารถเฉพาะด้านเท่านั้น หากแต่ยังรวมถึงความสามารถในการปรับตัว ความยืดหยุ่นทางอารมณ์ และการฟื้นตัวได้เร็วจากสถานการณ์ที่ยากลำบากหรือความผิดหวัง ซึ่งเรียกรวมๆ ว่า "Resilience" หรือภูมิคุ้มกันทางใจนั่นเอง โดย Resilience นี้กำลังกลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้บุคลากรสามารถเผชิญความท้าทายและรักษาผลการปฏิบัติงานให้ดีได้อย่างต่อเนื่อง ท่ามกลางความไม่แน่นอนและแรงกดดันที่มากขึ้นเรื่อยๆ ในยุคปัจจุบัน

ความหมายและความสำคัญของ Resilience ในบริบทการทำงานยุคใหม่

Resilience ในบริบทของการทำงาน หมายถึงความสามารถของบุคคลในการรับมือ ปรับตัว และฟื้นตัวจากความยากลำบาก ความเครียด หรือความไม่แน่นอนต่างๆ ในที่ทำงาน พร้อมทั้งรักษาสุขภาวะทางจิตใจ แรงจูงใจ และประสิทธิภาพในการทำงานให้ดีได้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งอาจครอบคลุมสถานการณ์ท้าทายในหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นความผิดพลาดหรือความล้มเหลว ความขัดแย้งกับเพื่อนร่วมงาน การเปลี่ยนแปลงอย่างกะทันหันในองค์กร ไปจนถึงวิกฤติการณ์ภายนอกที่ส่งผลกระทบ เช่น ภาวะเศรษฐกิจถดถอย การระบาดของโรค เป็นต้น โดยคนที่มี Resilience สูงจะสามารถอยู่รอด ปรับตัว และเติบโตได้ท่ามกลางความท้าทายเหล่านี้ ในขณะที่คนที่มี Resilience ต่ำอาจเกิดความเครียด หมดไฟ หรือละทิ้งความพยายามไปในที่สุด

ในยุคที่ความไม่แน่นอนและความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรงมากขึ้นเช่นทุกวันนี้ Resilience จึงเป็นคุณสมบัติที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับคนทำงานทุกคน เพราะสถานการณ์ที่คาดไม่ถึงหรือความกดดันที่รุมเร้าสามารถเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา ทั้งจากการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี ความต้องการของลูกค้า รูปแบบการทำงาน หรือแม้กระทั่งบริบทสังคมและสิ่งแวดล้อมโดยรวม ดังนั้น การมี Resilience หรือความยืดหยุ่นในการรับมือกับความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ จึงกลายเป็นข้อได้เปรียบที่สำคัญ ที่จะทำให้บุคลากรยังคงสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สร้างสรรค์ผลงานที่ดี และเติบโตในหน้าที่การงานได้อย่างยั่งยืน

องค์ประกอบหลักของ Resilience สำหรับคนทำงาน

Resilience สำหรับคนทำงานนั้น ประกอบด้วยองค์ประกอบหลักๆ หลายด้าน ได้แก่

• การตระหนักรู้และการจัดการอารมณ์ของตนเอง (Emotional Intelligence) - ความสามารถในการรับรู้ เข้าใจ และควบคุมอารมณ์ของตัวเองได้ดี โดยเฉพาะอารมณ์ทางลบอย่างความเครียด ความกังวล ความผิดหวัง ความโกรธ เป็นต้น รวมถึงรู้จักวิธีระบายและจัดการกับอารมณ์เหล่านั้นอย่างเหมาะสม
• การคิดเชิงบวกและมุ่งเน้นที่โอกาส (Optimism & Opportunity-Seeking) - การมองเห็นโอกาส บทเรียน และสิ่งดีๆ ที่แฝงอยู่ในทุกสถานการณ์ แม้กระทั่งเหตุการณ์ร้ายๆ ก็ตาม พร้อมทั้งความเชื่อมั่นในความสามารถของตนเองว่าจะสามารถก้าวผ่านและเติบโตจากความท้าทายนั้นๆ ไปได้
• การยอมรับการเปลี่ยนแปลงและความไม่แน่นอน (Acceptance of Change & Uncertainty) - การเข้าใจว่าการเปลี่ยนแปลงและความไม่แน่นอนเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต เป็นสิ่งที่ควบคุมไม่ได้ทั้งหมด ต้องหัดยอมรับและปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ใหม่ๆ อยู่เสมอ แทนที่จะยึดติดอยู่กับสภาวะเดิมๆ และต่อต้านการเปลี่ยนแปลง
• ความยืดหยุ่นทางความคิดและการปรับตัว (Cognitive Flexibility & Adaptability) - ความสามารถในการคิดนอกกรอบ วิเคราะห์ปัญหาในมุมมองที่หลากหลาย พร้อมปรับเปลี่ยนความคิดและแผนการให้เข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งต้องอาศัยทั้งการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ อย่างต่อเนื่อง และความกล้าที่จะทดลองทำในสิ่งที่แตกต่างจากเดิม
• การสร้างเครือข่ายและแสวงหาการสนับสนุน (Network Building & Support Seeking) - การสร้างและรักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง ทั้งที่ทำงานและนอกงาน มีความสามารถในการสื่อสาร สร้างการมีส่วนร่วม และระดมความช่วยเหลือจากผู้อื่นยามที่จำเป็น ซึ่งจะช่วยให้ฝ่าฟันอุปสรรคและเรียนรู้สิ่งต่างๆ ได้ง่ายขึ้น
• การดูแลและเห็นคุณค่าในตนเอง (Self-Care & Self-Worth) - การหมั่นดูแลตัวเองทั้งทางร่างกายและจิตใจ รู้จักวิธีการผ่อนคลายและฟื้นฟูพลังอย่างสม่ำเสมอ พร้อมทั้งตระหนักในคุณค่าและความสามารถของตนเอง ไม่ยึดติดผลงานเป็นตัวตัดสินคุณค่าทั้งหมด และให้อภัยตัวเองได้หากมีข้อผิดพลาดบ้าง

ซึ่งทุกองค์ประกอบของ Resilience นี้สามารถพัฒนาและฝึกฝนได้ ด้วยความตั้งใจและการลงมือทำอย่างต่อเนื่อง จนกลายเป็นกรอบความคิดและนิสัยติดตัว ที่จะช่วยให้คนทำงานรับมือกับความท้าทายต่างๆ ได้ดีขึ้นนั่นเอง

กลยุทธ์ในการพัฒนาความยืดหยุ่นและความสามารถในการปรับตัว

ในการพัฒนา Resilience หรือความยืดหยุ่นทางใจนั้น ต้องอาศัยกลยุทธ์และวิธีการที่หลากหลาย ทั้งในระดับบุคคลและระดับองค์กร โดยกลยุทธ์สำคัญๆ ได้แก่

• การปรับเปลี่ยนมุมมองและกรอบความคิด (Cognitive Reframing) - ฝึกมองเหตุการณ์ต่างๆ ในแง่มุมใหม่ๆ ที่เป็นประโยชน์มากขึ้น แทนที่จะยึดติดกับมุมมองแบบเดิมๆ เช่น มองปัญหาเป็นโอกาสในการเรียนรู้ มองความล้มเหลวเป็นบันไดไปสู่ความสำเร็จ เป็นต้น ซึ่งจะช่วยลดความเครียดและเพิ่มแรงบันดาลใจในการเผชิญหน้ากับความท้าทายได้มากขึ้น
• การฝึกสติและการผ่อนคลายความเครียด (Mindfulness & Stress Management) - หัดกลับมาอยู่กับปัจจุบันขณะ สังเกตความคิดและอารมณ์ของตัวเองด้วยใจที่เป็นกลาง ไม่ตัดสิน พร้อมทั้งมีเทคนิคในการผ่อนคลายความเครียดทั้งร่างกายและจิตใจ เช่น การฝึกหายใจ การออกกำลังกาย การทำสมาธิ เป็นต้น เพื่อรักษาสมดุลทางอารมณ์และป้องกันการหมดไฟ
• การสร้างวัฒนธรรมแห่งการเรียนรู้และการทดลอง (Learning & Experimentation Culture) - ปลูกฝังทัศนคติที่มองว่าความผิดพลาดและความล้มเหลวเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ สร้างบรรยากาศที่ปลอดภัยในการแสดงความคิดเห็นและลองทำสิ่งใหม่ๆ โดยให้คุณค่ากับบทเรียนและการปรับปรุงพัฒนามากกว่าผลลัพธ์ เพื่อส่งเสริมการคิดสร้างสรรค์และการปรับตัวขององค์กร
• การสร้างเครือข่ายและระบบพี่เลี้ยง (Networking & Mentorship Programs) - จัดกิจกรรมที่ส่งเสริมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างสัมพันธภาพระหว่างพนักงานข้ามสายงาน มีระบบพี่เลี้ยงที่คอยให้คำปรึกษาและแนะนำเส้นทางอาชีพ เพื่อให้พนักงานรู้สึกว่ามีเพื่อนร่วมทางและมีที่พึ่งพาได้เมื่อเผชิญความท้าทาย
• การส่งเสริมสุขภาวะและความสมดุลในชีวิต (Well-being & Work-Life Balance) - มีนโยบายและสิ่งอำนวยความสะดวกที่ส่งเสริมให้พนักงานดูแลสุขภาพกายและใจ เช่น โปรแกรมส่งเสริมการออกกำลังกาย การจัดบริการให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิต การจัดพื้นที่ผ่อนคลาย เป็นต้น พร้อมทั้งมีความยืดหยุ่นในเรื่องเวลาและสถานที่ทำงาน เพื่อให้พนักงานสามารถสร้างสมดุลระหว่างชีวิตการทำงานและชีวิตส่วนตัวได้ดีขึ้น
  

ความสัมพันธ์ระหว่าง Resilience กับประสิทธิภาพและความสำเร็จในการทำงาน

Resilience มีความสัมพันธ์อย่างมากกับประสิทธิภาพและความสำเร็จในการทำงาน โดยงานวิจัยจำนวนมากพบว่า คนทำงานที่มีระดับ Resilience สูงมักมีแนวโน้มที่จะ:

• มีผลการปฏิบัติงานที่ดีกว่าในสถานการณ์ที่มีความกดดันสูง เนื่องจากสามารถรักษาสมาธิ แรงจูงใจ และกำลังใจในการทำงานได้อย่างต่อเนื่อง
• มีความคิดสร้างสรรค์และนวัตกรรมมากกว่า เพราะกล้าที่จะทดลองทำสิ่งใหม่ๆ และมองว่าอุปสรรคเป็นโอกาสในการเรียนรู้และพัฒนา
• เป็นสมาชิกที่ดีของทีมและองค์กร ด้วยทักษะการสื่อสารและการแก้ไขความขัดแย้งที่ดี รวมถึงการให้ความร่วมมือและการสนับสนุนเพื่อนร่วมงาน
• มีแนวโน้มลาออกหรือขาดงานน้อยกว่า เนื่องจากสามารถรับมือกับความเครียดและความผันผวนในที่ทำงานได้ดี ไม่รู้สึกท้อแท้หรือหมดไฟในการทำงาน
• มีความสุขและความพึงพอใจในงานมากกว่า เพราะมีมุมมองเชิงบวกและรู้สึกว่าตนเองสามารถควบคุมชีวิตและรับผิดชอบการกระทำของตนเองได้
• มีโอกาสเติบโตและประสบความสำเร็จในอาชีพสูงกว่า ด้วยความสามารถในการเรียนรู้และปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ พร้อมพัฒนาทักษะใหม่ๆ ตามความจำเป็น

ดังนั้น การส่งเสริม Resilience ให้กับคนทำงานจึงเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า ที่จะส่งผลดีทั้งต่อประสิทธิภาพในระยะสั้น และศักยภาพในการเติบโตในระยะยาว ซึ่งจะนำไปสู่ความสำเร็จที่ยั่งยืนทั้งในระดับบุคคลและองค์กร

บทบาทของผู้นำและองค์กรในการส่งเสริม Resilience ของพนักงาน

แม้ Resilience จะเป็นคุณลักษณะเชิงบุคคล แต่ปัจจัยแวดล้อมโดยเฉพาะผู้นำและวัฒนธรรมองค์กรก็มีผลอย่างยิ่งต่อการพัฒนา Resilience ของพนักงาน โดยผู้นำและองค์กรสามารถมีบทบาทสำคัญในการสร้าง Resilience ผ่านวิธีการต่างๆ เช่น

• การเป็นแบบอย่างที่ดี (Role Modeling) - ผู้นำที่แสดงออกถึงทัศนคติเชิงบวก ความยืดหยุ่น และความสามารถในการจัดการความเครียด จะเป็นแรงบันดาลใจและก่อให้เกิดการเรียนรู้ในหมู่พนักงาน
• การสื่อสารอย่างเปิดเผยและให้กำลังใจ (Open & Supportive Communication) - สร้างบรรยากาศการสื่อสารที่จริงใจ เปิดกว้าง รับฟังความคิดเห็นของพนักงาน ให้ข้อมูลย้อนกลับที่สร้างสรรค์ และให้กำลังใจในยามที่พนักงานเผชิญความยากลำบาก
• การให้อำนาจและส่งเสริมการตัดสินใจ (Empowerment & Participative Decision-Making) - ให้อำนาจและอิสระในการทำงานและตัดสินใจแก่พนักงานในขอบเขตที่เหมาะสม เปิดโอกาสให้พนักงานได้แสดงความคิดเห็นและมีส่วนร่วมในการตัดสินใจที่เกี่ยวข้อง ซึ่งจะช่วยให้พนักงานรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่าและสามารถควบคุมสถานการณ์ได้
• การจัดสรรทรัพยากรและการฝึกอบรม (Resource Allocation & Training) - สนับสนุนทรัพยากร เครื่องมือ และการฝึกอบรมที่จำเป็นสำหรับพนักงานในการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงและความท้าทายใหม่ๆ รวมถึงการฝึกอบรมทักษะในการจัดการความเครียดและการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางใจ
• การสร้างความรู้สึกมั่นคงปลอดภัยและความไว้วางใจ (Sense of Security & Trust) - สร้างความรู้สึกมั่นคงในการทำงาน ปฏิบัติต่อพนักงานด้วยความยุติธรรมและเท่าเทียม รวมถึงสร้างความไว้วางใจผ่านการทำตามสัญญาและการรักษาคำพูด ซึ่งจะส่งเสริมให้พนักงานกล้าเผชิญหน้ากับความท้าทายและมั่นใจว่าจะได้รับการสนับสนุนจากองค์กร
• การยอมรับและเรียนรู้จากความผิดพลาด (Accepting & Learning from Failures) - สร้างวัฒนธรรมที่ยอมรับความผิดพลาดและมองเป็นโอกาสในการเรียนรู้ ไม่ตำหนิหรือลงโทษอย่างไม่เป็นธรรม แต่ร่วมกันวิเคราะห์และแก้ไขปัญหาอย่างสร้างสรรค์ ซึ่งจะส่งเสริมการเรียนรู้และการปรับตัวในองค์กร

สรุปได้ว่า Resilience เป็นทักษะที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับคนทำงานยุคใหม่ ที่จะช่วยให้สามารถรับมือกับความท้าทาย ความกดดัน และความไม่แน่นอนต่างๆ ได้ดี สามารถรักษาประสิทธิภาพในการทำงานและสร้างผลงานที่ดีได้อย่างสม่ำเสมอ นำไปสู่ความสำเร็จในการทำงานและชีวิตในระยะยาว โดยการพัฒนา Resilience นั้นต้องอาศัยความตระหนักรู้และความพยายามอย่างต่อเนื่องของพนักงานเอง ควบคู่ไปกับการสนับสนุนและการสร้างสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริม Resilience จากผู้นำและองค์กร ซึ่งถ้าทุกภาคส่วนให้ความสำคัญและร่วมแรงร่วมใจกันในการสร้าง Resilience แล้ว ก็จะเป็นกำลังสำคัญที่ผลักดันให้ทั้งตัวบุคคลและองค์กรเติบโตได้อย่างแข็งแกร่งและยั่งยืนในโลกการทำงานยุคใหม่นี้อย่างแน่นอน

อ่านบทความเพิ่มเติม : กุญแจสู่ความสำเร็จ!: สร้างทักษะนักธุรกิจรุ่นใหม่ในองค์กร SMES

อ่าน E-Book เพิ่มเติม : Digital Marketing Trends In 2024 : มัดรวมเทรนด์การตลาดมาแรงในปี 2024 ที่คุณไม่ควรพลาด